Przemysław Wieczorek

1.      „3.03 Nie można pomyśleć nic nielogicznego, gdyż inaczej trzeba by myśleć nielogicznie.”

2.      „3.001 ‘Pewien stan rzeczy jest do pomyślenia’ znaczy: możemy utworzyć sobie jego obraz.”

3.      „5.61 Logika wypełnia świat. Granice świata są też jej granicami.”

4.      „1.13 Światem są fakty w przestrzeni logicznej.”

5.      „2.032 Sposób, w jaki przedmioty wiążą się w stanie rzeczy, jest strukturą stanu rzeczy.”

6.      „2.04 Ogół istniejących stanów rzeczy jest światem.”

7.      „2.063 Cała rzeczywistość jest światem.”

8.      „2.12 Obraz jest modelem rzeczywistości.”

9.      „2.1512 (Obraz) Jest jak miara przyłożona do rzeczywistości.”

10.  „2.1513 (…) do obrazu należy także stosunek odwzorowania, który czyni go obrazem.”

11.  „2.1514 Stosunek odwzorowania składa się z przyporządkowań między elementami obrazu i rzeczami.”

12.  „2.1515 Przyporządkowania te to niejako czułki elementów obrazu, którymi dotyka on rzeczywistości.”

13.  „2.161 W obrazie i w tym, co odwzorowane, coś musi być identyczne, aby w ogóle jedno mogło być obrazem drugiego.”

14.  „2.18 Tym, co wszelkiemu obrazowi – jakiejkolwiek formy – i rzeczywistości musi być wspólne, by mógł ją w ogóle (…) odwzorowywać, jest forma logiczna, czyli forma rzeczywistości.”

Powyższe, wybrane tezy Traktatu logiczno-filozoficznego Ludwiga Wittgensteina są podstawą mojego spojrzenia na pojęcie „struktura rzeczywistości”, które starałem się przedstawić graficznie. Pierwszych siedem (zgodnie z przyjętą tu kolejnością) tez każe, w mojej ocenie, odpowiedzieć na pytanie Czy rzeczywistość posiada strukturę? twierdząco. Zgodnie z tezą 5.61, „logika wypełnia świat”, nie ma w nim miejsca od niej wolnego. Nie możemy jej jednak „uchwycić” samej w sobie (poza zdaniem). W mojej grafice logikę symbolizuje szara płaszczyzna, będąca jej tłem. Jest to fragment większej płaszczyzny, która odpowiada całej rzeczywistości. Płaszczyzna ta sama w sobie jest gładka – nie mamy się czego na niej złapać, dlatego nie możemy się po niej wspinać. Umożliwiają to dopiero znaki, reprezentujące przedmioty/rzeczy (tezy 2.1514 – 2.1515). Zakrzywiają one płaszczyznę, tworząc wgłębienia lub uwypuklenia, które można chwycić i wspiąć się po nich, co odpowiada sformułowaniu zdania, opisującego rzeczywistość (jej fragment), innymi słowy, stworzeniu obrazu tej rzeczywistości (tezy 3.001 i 2.12). Umiejscowienie znaków na płaszczyźnie jest ściśle określone. Wybrałem znaki składające się na (zależne od czasu) równanie Schrödingera, ponieważ  nie jest ono równaniem empirycznym, ani też wyprowadzonym z innych, lecz postulowaną podstawą opisu – czy też obrazu – rzeczywistości. Zaznaczam, że jest to tylko przykład, mający zilustrować ideę. Forma logiczna tego obrazu jest zarazem formą odwzorowywanej przezeń (fragmentu) rzeczywistości (tezy 2.161 i 2.18). Przez „znaki” można oczywiście rozumieć nie tylko symbole matematyczne, ale też słowa, wyrażenia, itp.

Wyobraźmy sobie program komputerowy, symulujący równanie Schrödingera. Jego formy logicznej nie da się pomyśleć bez znaków, jednak niezależnie od tego, jakie znaki wybierzemy, jeśli tylko poprawnie napiszemy program, odpowiednio powiążemy znaki za pomocą komend, forma ta zaistnieje. Oznacza to, że forma logiczna jest czymś realnym i niezależnym od znaków – jest właśnie tym, co intuicyjnie rozumiem przez „strukturę rzeczywistości”. Można powiedzieć, że znaki pośredniczą między strukturą rzeczywistości, a naszą jaźnią (teza 2.1515) – bez nich nie da się w ogóle o strukturze rzeczywistości mówić, można jednak stwierdzić jej istnienie.

Literatura

1.      Wittgenstein, Tractatus logico-philosophicus, PWN, Warszawa, 2012.

2.      Resnick, Halliday, Walker, Podstawy fizyki, t. 5, PWN, Warszawa, 2009.