Agata Marciniak

Czy rzeczywistość ma strukturę?

Zilustrowany rysunkiem eksperyment mentalny z 1937 roku Maxa Blacka dowodzi nieistnienia definicji zupełnej nazwy ,,krzesło’’, czyli definicji w postaci: dla dowolnego x, x jest krzesłem wtedy i tylko wtedy, gdy x spełnia warunek K, przy czym K może być koniunkcją zdań. Aby to pokazać Max Black zaprasza nas do Muzeum Logiki Stosowanej, w którym pewna niezwykle długa sala mieści rząd obiektów z których pierwszy jest krzesłem w idealnej postaci, ostatni zaś kawałkiem nogi. Co ważne, każdy obiekt w tym długim szeregu różni się od bezpośrednio następnego maleńkim ledwo widocznym ubytkiem. Jeśli więc pierwszy obiekt nazwiemy krzesłem, co jest jak najbardziej słuszne, następny także musimy nazwać krzesłem, gdyż różni się od pierwszego nieznacząco. [Przypomnijmy, że różnica dzieląca dwa obiekty jest nieznacząca ze względu na użycie nazwy A, jeśli zachodzi jeden z dwóch warunków: albo oba musimy nazwać A, albo oba musimy nazwać nie-A. Naturalnie, odpowiednio duża suma różnic nieznaczących daje różnicę znaczącą: jeden z dwóch obiektów jest A, drugi zaś nie-A.] W konsekwencji nazywane krzesłem muszą być wszystkie obiekty w szeregu, aż do ostatniego, który będąc jedynie kawałkiem nogi z pewnością nie jest krzesłem. Gdyby istniała definicja zupełna krzesła, to na jej mocy, w tym długim szeregu obiektów istniałoby ostatnie krzesło za którym bezpośrednio stałoby pierwsze nie-krzesło. Doniosłość tego eksperymentu wynika z faktu, iż argumentację tę, zwaną sorites, a dotyczącą krzesła można powtórzyć dla dowolnego innego  obiektu materii nieożywionej. Trzy lata przed Blackiem, w 1934 roku Leon Chwistek podał argumentację sorites dla nazwy ,,człowiek’’, zadając proste pytanie: Czy matka człowieka jest człowiekiem? Udowodnił tym samym nieistnienie definicji zupełnej dla tej nazwy, a więc i dla każdej innej nazwy istoty żywej. Nazwy nieostre, bo o nich tu mowa, stanowią ogromną większość nazw języka naturalnego. Ostrymi są nazwy pochodzenia matematycznego. Tak więc, odnoszące się do zjawisk i obiektów rzeczywistości nazwy nieostre pokazują, iż uznawana powszechnie za strukturę rzeczywistości konstrukcja opisana w języku naturalnym nie jest, bo nawet nie może być strukturą rzeczywistości.

Bibliografia:

Black M., 1937, Vagueness: an exercise in logical analysis, Philosophy of Science 4, s. 427 – 455.

Chwistek L., 1934, Granice zdrowego rozsądku.